Código fuente wiki de palo chicozapote (flora)
Última modificación por Roberto Peredo el 2025/02/19 18:44
Mostrar los últimos autores
author | version | line-number | content |
---|---|---|---|
1 | (Es común en Veracruz estado utilizar la palabra «palo» como sinónimo de «árbol». Muy usual como topónimo. El nombre "chicozapote" proviene del náhuatl //xicotzápotl//, nombre vernáculo para la especie, es el más usual para esta, en toda su área de distribución). | ||
2 | |||
3 | **Nombres comunes:** alzopotlquáhuitl, chachal hass, chakal hass (Yucatán), chicle, chico, chicozapote, chico zapote, chicozápotl, chiczápotl, zapote chico, cal-que-lidzi-na, qui-li-dzi-na (chontal), chiezápotl, xicotzápotl, genda-xina, guela-chiña, gueladao, guenda-china, guenda-dxina, guenda-giña, kauk pahk, jaas (tzeltal, tojolabal), jeya (popoloca), jiya (zoque), licsujacat (totonaco), licsujácat, mamey, mamey colorado, mo-ta (chinanteco), nu-yunna, tiaca-ia (cuicateco), palo chicozapote (DEV), palo maría, pizle, potkak (mixe), sak-yá, sheink, shenc (popoloca), ta-nich (chinanteco), tezonzapote, tsapas sabani, tzabitab, tzabitath (huasteco), xe-nkll (mixe), xicotzápotl, ya, ya’, yaa (maya), yagaguelde (zapoteco), zapote, zapote de abejas (Yucatán, Tamaulipas, Colima), zapote chico, zapote colorado, zapote criollo, zapote mamey, zapotillo, zaya (maya). | ||
4 | |||
5 | **Nombre científico**: //Manilkara zapota //(L.) P. Royen (Sapotaceae). | ||
6 | |||
7 | **Sinonimia**: //Achradelpha mammosa //(L.) O.F.Cook; //Achras breviloba //(Gilly) Lundell; //Achras calderonii //(Gilly) Lundell; //Achras conzattii //(Gilly) Lundell; //Achras coriacea //Lundell; //Achras dactylina //Lundell; //Achras gaumeri //(Gilly) Lundell; //Achras latiloba //Lundell; //Achras lobulata //(Lundell) Lundell; //Achras lucuma //Blanco; //Achras mammosa //L.; //Achras meridionalis //(Gilly) Lundell; //Achras occidentalis //Cels ex Ten.; //Achras paludosa //Lundell; //Achras petenensis //(Lundell) Lundell; //Achras rojasii //(Gilly) Lundell; //Achras sapatilla //J.Paul & W.Arnold; //Achras sapota //L., orth. var.; //Achras striata //(Gilly) Lundell; //Achras tabogaensis //(Gilly) Lundell; //Achras tainteriana// Lundell//; Achras tchicomame //Perr.; //Achras verrucosa //Stokes; //Achras zapota //L.; //Achras zapota //f//. asperma //M.Gómez; //Achras zapota //var//. candollei //Pierre; //Achras zapota var. globosa //Stokes; //Achras zapota //var//. lobata //(A.DC.) Pierre; //Achras zapota //var//. major //Jacq.; //Achras zapota //var//. ovalis //Stokes; //Achras zapota //var//. pedicellaris //Pierre; //Achras zapota //var//. sphaerica //(A.DC.) Pierre; //Achras zapota //var//. typica //Stehlé; //Achras zapota //var//. zapotilla //Jacq.; //Achras zapotilla //(Jacq.) Nutt.; //Calocarpum mammosum //(L.) Pierre; //Calospermum mammosum //(L.) Pierre; //Gambeya mammosa //(L.) Pierre; //Lucuma mammosa //(L.) C.F.Gaertn.; //Lucuma zapota //(L.) Urb.; //Lucuma zapota //var//. anguai //Rojas Acosta; //Manilkara achras //(Mill.) Fosberg; //Manilkara breviloba //Gilly; //Manilkara calderonii //Gilly; //Manilkara conzattii //Gilly; //Manilkara gaumeri //Gilly; //Manilkara grisebachii //(Pierre) Dubard; //Manilkara meridionalis //Gilly; //Manilkara meridionalis //var//. caribbensis //Gilly; //Manilkara rojasii //Gilly; //Manilkara striata //Gilly; //Manilkara tabogaensis //Gilly; //Manilkara zapotilla //(Jacq.) Gilly; //Manilkariopsis lobulata //Lundell; //Manilkariopsis meridionalis //(Gilly) Lundell; //Manilkariopsis petenensis //Lundell; //Manilkariopsis rojasii //(Gilly) Lundell; //Manilkariopsis striata //(Gilly) Lundell; //Manilkariopsis tabogaensis //(Gilly) Lundell; //Mimusops grisebachii //Pierre; //Nispero achras //(Mill.) Aubrév.; //Pouteria mammosa //(L.) Cronquist; //Sapota achras //Mill.; //Sapota achras //var//. lobata //A. DC.; //Sapota achras //var//. sphaerica //A. DC.; //Sapota zapotilla //(Jacq.) Coville ex Safford; //Vitellaria mammosa //(L.) Radlk. | ||
8 | |||
9 | //Flora.// Árbol. Habita selva alta perennifolia y vegetación secundaria. Maderable. Su fruto, de aroma característico, es muy apreciado como comestible. Planta **medicinal** de uso común, muy difundido en el estado de Veracruz, como antiponzoñoso (semilla: vía local), y de uso local para pústulas (Tallo: vía local). Antidiarréico (fruto); caída del cabello (semilla); digestivo (semilla); diurético; epilepsia; enfermedades de los ojos (semilla). De él se extrae el chicle (¿del náhuatl //tzictli//?). | ||
10 | |||
11 | **Homonimia**: ver: [[Enchiladas de semilla de zapote mamey>>doc:zapote mamey, Enchiladas de semilla de]]. ver: [[jaboncillo>>doc:jaboncillo]] (flora). ver: [[yoal>>doc:yoal]] (flora). ver: [[zapote amarillo>>doc:zapote amarillo (flora)]] (flora). | ||
12 | |||
13 | **Zona**: [[Naranjos Amatlán>>doc:Naranjos Amatlán]], [[Saltabarranca>>doc:Saltabarranca]], [[Tatahuicapan >>doc:Tatahuicapan de Juárez]] (Lazos y Paré, 2000), [[Tuxpan>>doc:Tuxpan de Rodríguez Cano]], [[Los Tuxtlas>>doc:Tuxtlas, Los]], [[Tuxpan>>doc:Tuxpan de Rodríguez Cano]] (entre otras). De la Mota y Escobar menciona hacia 1609 una variedad de chicozapote, que podría ser ésta, en la zona de [[Huatusco>>doc:Huatusco de Chicuellar]]. | ||
14 | |||
15 | **Fuentes**: | ||
16 | CONABIO. Enciclovida. | ||
17 | https:enciclovida.mx/?fbclid=IwAR3AAl9nnJCyH7DxS34gsCZXTAYSMIqKmEJ8cGz6WDVapAjF2VWTJAWGWj8 | ||
18 | //Catalogue of life//. | ||
19 | https:www.catalogueoflife.org/?fbclid=IwAR2rPjMoKLQ1dZhBdXLPDOjxMf_oDlStGoyTKMKHswGHPc74l1DzhMkoHzU | ||
20 | |||
21 | **Imagen**: CONAFOR-CONACYT-UV | ||
22 | |||
23 | ver: [[Veracruz (estado)>>doc:enciclopedia.Veracruz (estado)]]. | ||
24 | Diccionario Enciclopédico Veracruzano / R. Peredo / IIESES / UV |