Código fuente wiki de palo naranja (flora)

Última modificación por Roberto Peredo el 2025/03/13 12:20

Mostrar los últimos autores
1 **Nombres comunes:** alöxöxcuábitl (náhuatl), azahar, azahar de naranjo, flor de azahar, lanax {huasteco), laxus, láxux (totonaco), nancha (otomí), nanxa (otomí), naranja, naranja agria, naranja china, naranja dulce, naranja dulce o injertada, naranjo, naranjo dulce, naranjo washington, palo naranja (SBV), pofmo (otomí), tuzán (popoloca), xidni (otomí), xócot (náhuatl).
2
3 **Nombre científico**: //Citrus x sinensis// (L.) Osbeck. (Rutaceae Juss).
4
5 **Sinonimia**: Aurantium × acre Mill.; Aurantium × bigarella Poit. & Turpin; Aurantium × corniculatum Poit. & Turpin; Aurantium × coronatum Poit. & Turpin; Aurantium × humile Mill.; Aurantium × myrtifolium Descourt.; Aurantium × orientale Mill.; Aurantium × silvestre Pritz.; Aurantium × sinense (L.) Mill.; Aurantium × variegatum Barb. Rodr.; Aurantium × vulgare (Risso) M. Gómez; //Citrus decumana// var. //panuban// Wester; //Citrus decumana// var. //paradisi// (Macfad.) H. H. A. Nicholls; //Citrus decumana// var. //pationiana// Riccob.; //Citrus decumana// var. //racemosa// M. Roem.; //Citrus grandis// var. //racemosa// (M. Roem.) B. C. Stone; //Citrus grandis// var. //sulcata// (Takah.) Karaya; //Citrus grandis// var. //tengu// (Tanaka) Karaya; //Citrus madraspatana// Yu. Tanaka; //Citrus maxima// var. //uvacarpa// Merr.; //Citrus taragayo// Yu. Tanaka; Citrus × amara Link; Citrus × ampullacea Yu. Tanaka; Citrus × anonyma Yu. Tanaka; Citrus × asahikan Yu. Tanaka; //Citrus × aurantium// subsp. //amara// (Link) Engl.; //Citrus × aurantium// subsp. //natsudaidai// (Yu. Tanaka) Makino & Nemoto; //Citrus × aurantium// subsp. //sinensis// (L.) Engl.; //Citrus × aurantium// subsp. //suntra// Engl.; //Citrus × aurantium// var. //sinensis// L.; //Citrus × aurantium// var. //vulgaris// Risso; Citrus × benikoji Yu. Tanaka; Citrus × bigaradia Loisel.; Citrus × canaliculata Yu. Tanaka; Citrus × changshan-huyou Yin-bin Chang; Citrus × chrysocarpa Lush.; Citrus × clementina Yu. Tanaka; Citrus × communis Poit. & Turpin; Citrus × crenatifolia Lush.; Citrus × daidai Siebold ex Hayata; Citrus × deliciosa Ten.; Citrus × dulcis Pers.; Citrus × erythrosa Yu. Tanaka; Citrus × florida Salisb.; Citrus × fusca Lour.; Citrus × glaberrima Yu. Tanaka; Citrus × humilis (Mill.) Poir.; Citrus × intermedia Yu. Tanaka; Citrus × iwaikan Yu. Tanaka; Citrus × iyo Yu. Tanaka; Citrus × karna Raf.; Citrus × keraji Yu. Tanaka; Citrus × kinokuni Yu. Tanaka; Citrus × kotokan Hayata; Citrus × leiocarpa Yu. Tanaka; //Citrus × leiocarpa// var. //tumida// Yu. Tanaka; Citrus × lycopersiciformis (Lush.) Yu. Tanaka; Citrus × maderaspatana Yu. Tanaka; Citrus × medioglobosa Yu. Tanaka; Citrus × mitsuharu Yu. Tanaka; Citrus × myrtifolia (Ker Gawl.) Raf.; Citrus × natsudaidai (Yu. Tanaka) Hayata; Citrus × nobilis Lour.; Citrus × omikanto Yu. Tanaka; Citrus × oto Yu. Tanaka; Citrus × panuban (Wester) Yu. Tanaka; Citrus × papillaris Blanco; //Citrus × papillaris// var. //chrysocarpa// (Lush.) Alston; Citrus × paradisi Macfad.; Citrus × pomelana Van Deman; Citrus × poonensis Yu. Tanaka; Citrus × pseudograndis Shirai; Citrus × pseudogulgul Shirai; Citrus × pseudoparadisi Yu. Tanaka; Citrus × racemosa (Risso & Poit.) Marcow. ex Yu. Tanaka; Citrus × reshni (Engl.) Yu. Tanaka; //Citrus × reticulata// subsp. //deliciosa// (Ten.) D. Rivera, Obón, De la Torre & A. Barber; //Citrus × reticulata// subsp. //unshiu// (Marcow.) D. Rivera, Obón, De la Torre & A. Barber; Citrus × rokugatsu Yu. Tanaka; Citrus × rumphii Risso; Citrus × sinensis (L.) Osbeck; //Citrus × sinensis// subsp. //crassa// (Risso) D. Rivera, Obón, De la Torre & A. Barber; //Citrus × sinensis// subsp. //fetifera// (Risso) D. Rivera, Obón, De la Torre & A. Barber; //Citrus × sinensis// subsp. //hierochuntica// (Risso) D. Rivera, Obón, De la Torre & A. Barber; //Citrus × sinensis// subsp. //lusitanica// (Risso) D. Rivera, Obón, De la Torre & A. Barber; Citrus × sinograndis Yu. Tanaka; Citrus × subcompressa (Tanaka) Yu. Tanaka; Citrus × succosa Yu. Tanaka; Citrus × sulcata Takahashi; Citrus × taiwanica Yu. Tanaka & Shimada; Citrus × tangelo J. W. Ingram & H. E. Moore; Citrus × tangerina Yu. Tanaka; Citrus × tankan Hayata; Citrus × tengu Yu. Tanaka; Citrus × tosa-asahi Yu. Tanaka; Citrus × truncata Yu. Tanaka; Citrus × ujukitsu Yu. Tanaka; Citrus × unshiu (Yu. Tanaka ex Swingle) Marcow.; Citrus × vulgaris Risso; Citrus × yanbaruensis Yu. Tanaka; Citrus × yatsushiro Yu. Tanaka.
6
7 //Flora//. Especie de cítrico. Comprende a las naranjas dulces normales, endulzadas o sin acidificar, naranjas sanguinas (variedad de //Citrus × sinensis//, con pulpa rojo oscuro) y naranjas navel (de ombligo). Al parecer //Citrus sinensis// es un híbrido de //Citrus maxima// con alguna especie de mandarina, y con mayor proporción de esta que de aquella. En cualquier caso, esta es la especie a la que se considera la "naranja por excelencia" en Veracruz estado.
8
9 **Nota**: Los cítricos presentes en Veracuz estado son: //Citrus sinensis// L. naranja dulce (El grupo incluye //Citrus aurantium//, naranja agria), //Citrus aurantifolia// (//Catalogue of Life// no la considera) chía, lima mexicana, limón mexicano, //Citrus latifolia// L. limón persa, //Citrus paradisi// (//Catalogue of Life// la considera sinónimo de //Citrus × aurantium//), pomelo, pomelo rubí estrella, y //Citrus reticulata//, mandarina (José Luis Hernández Lara //et al//, 2021). Es necesario subrayar que todas las especies conocidas de cítricos son producto de hibridación. Por lo mismo, existe cierta confusión, y poco acuerdo, en su clasificación. El principal desconcierto radica en que mientras unas fuentes (//Catalogue of Life//) consideran que //Citrus sinensis// es un sinónimo de //Citrus aurantium// L., otras (CONABIO), las considera especies distintas. Los mismos autores citados arriba no consideran a //Citrus aurantium// L. cuando enlistan "Los cítricos que se cultivan en México" (p. 212), pero más adelante (p. 215) la presentan como una especie distinta. Alguna fuente ¿? considera que //Citrus x aurantium// es "Usual para crear híbridos, como la 'naranja dulce'". Finalmente, en este caos, //sinensis// y //aurantium//, comparten no pocos sinónimos. Puesto que la primera es la "naranja dulce" propiamente dicha, y la segunda es la "cucha" o "amarga", en el DEV las presentamos cada una en su propia página. Consideramos que lo adecuado, para evitar más confusiones, sería dar carta de naturalización a cada especie, no importando que provenga de una hibridación.
10
11 **Zona**: En general, en casi toda la geografía veracruzana.
12
13 **Homonimia**:
14
15 **Fuentes**:
16 -CONABIO. //Enciclovida//.
17 https:enciclovida.mx/?fbclid=IwAR3AAl9nnJCyH7DxS34gsCZXTAYSMIqKmEJ8cGz6WDVapAjF2VWTJAWGWj8
18 -//Catalogue of Life//.
19 https:www.catalogueoflife.org/?fbclid=IwAR2rPjMoKLQ1dZhBdXLPDOjxMf_oDlStGoyTKMKHswGHPc74l1DzhMkoHzU
20
21 **Imagen**: ().
22
23 ver: [[Veracruz (flora)>>doc:enciclopedia.Veracruz (flora)]].
24
25 ver: [[Veracruz (estado)>>doc:enciclopedia.Veracruz (estado)]].
26 Diccionario Enciclopédico Veracruzano / R. Peredo / IIESES / UV