Código fuente wiki de mata plátano (flora)

Última modificación por Roberto Peredo el 2025/01/01 11:25

Mostrar los últimos autores
1 (Es común en Veracruz estado utilizar la palabra «mata» como sinónimo de «arbusto». Usual para las plantas de café y de plátano. Muy usual como topónimo. El nombre "plátano" proviene del latín //platanus//, y éste del griego //platanos//, usual para referirse a las plantas de la familia Musaceae).
2
3 **Otros nombres:** banano, biduáa, cahun, camburí, cáuac (popoluca de la zona de [[Sayula>>doc:Sayula de Alemán]]), colla plátano, cu'la'hua', dominico, dooza (otomí), flor de plátano, guineo (Aunque el nombre "guineo" indica a Guinea, África occidental, como zona de procedencia y/o localización, es usual que se utilice el término para referirse a la fruta verde, inmadura, en contraposición a la amarilla o madura. Es posible que la costumbre haya derivado del hecho de que el plátano se transporta inmaduro habitualmente, por ejemplo desde plantaciones lejanas en África, con el fin de que no se maltrate), guinia, itath (huasteco), kuaxílotl (zona náhuatl de la [[Huasteca>>doc:Huasteca]]), mata plátano (SBV), pi-tohua-castilla (zapoteca), platanillo, plátano, plátano bárbaro, plátano de pájaro, plátano dominico, plátano enano, plátano guineo, plátano macho, plátano manzano, plátano morado, plátano roatán, plátano tabasco, plátano zapalote, sapane, sekgna, se'kna (totonaca), xochijcual (náhuatl), zapalote.
4
5 **Nombre científico: **//Musa × paradisiaca// L. (Musaceae).
6
7 **Sinonimia**: //Karkandela × malabarica// Raf.; //Musa × acutibracteata// M.Hotta; //Musa × alphurica// Miq.; //Musa × aphurica// Rumph. ex Sagot; //Musa × arakanensis// F.W.Ripley ex Blechynden; //Musa × bacoba// Rottb.; //Musa × berteroi// Colla; //Musa × bidigitalis// De Wild.; //Musa × carolinae// Sterler; //Musa × champa// Baker; //Musa × chapara// Perr.; //Musa × chiliocarpa// Backer ex K.Heyne; //Musa × consociata// Nakai; //Musa × corbieri// A.Chev.; //Musa × corniculata// Lour.; //Musa × dacca// Horan.; //Musa × decrescens// De Briey ex De Wild.; //Musa × decrescens// var. //pembuki// De Briey ex De Wild.; //Musa × decrescens// var. //rubromaculata// De Briey ex De Wild.; //Musa × decrescens// var. //viridis// De Briey ex De Wild.; //Musa × discolor// Planch.; //Musa × dulcissima// Nakai; //Musa × emasculata// De Briey ex De Wild.; //Musa × emasculata// var. //kiala// De Briey ex De Wild.; //Musa × emasculata// var. //kimbende// De Briey ex De Wild.; //Musa × emasculata// var. //lomba// De Briey ex De Wild.; //Musa × emasculata// var. //zengani// De Briey ex De Wild.; //Musa × humilis// Perr.; //Musa × ingrata// Nakai; //Musa × jaheri// Nakai; //Musa × maculata// Jacq.; //Musa × megalocarpa// Nakai; //Musa × mensaria// Moench; //Musa × mirabilis// Nakai; //Musa × nigra// Perr.; //Musa × odorata// Lour.; //Musa × oleracea// Vieill.; //Musa × pallida// Nakai; //Musa × paradisiaca// f. //dongila// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// f. //funu-nua// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// f. //kilola// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// f. //seluka// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// f. //tuba// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// subsp. //normalis// Kuntze; //Musa × paradisiaca// subsp. //sapientum// (L.) Kuntze; //Musa × paradisiaca// var. //acicularis// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //bende// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// var. //bilul// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// var. //champa// (Baker) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //cinerea// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //coarctata// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //compressa// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //coriacea// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //corniculata// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //dacca// (Horan.) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //exsicca// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //fatua// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //glaberrima// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //glauca// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //kitebbe// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// var. //lacatan// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //longa// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //lunaris// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //magna// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //martabarica// (Baker) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //maxima// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //mensaria// (Baker) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //mensaria// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //odorata// (Lour.) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //oleracea// (Vieill.) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //papillosa// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //punctata// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //purpurascens// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //regia// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //rubra// (Firminger ex Baker) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //sanguinea// (Welw. ex Baker) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //suaveolens// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //subrubea// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //ternatensis// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //tetragona// G.Forst.; //Musa × paradisiaca// var. //tombak// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //ulnaris// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //violacea// (Baker) K.Schum.; //Musa × paradisiaca// var. //violacea// Blanco; //Musa × paradisiaca// var. //viridis// De Briey ex De Wild.; //Musa × paradisiaca// var. //vittata// (G.W.Ackermann ex Rodigas) K.Schum.; //Musa × polycarpa// Nakai; //Musa × prematura// Nakai; //Musa × protractorachis// De Wild.; //Musa × purpureotomentosa// De Wild.; //Musa × sapidisiaca// K.C.Jacob; //Musa × sapientum// L.; //Musa × sapientum// f. //dubia// King; //Musa × sapientum// subsp. //paradisiaca// (L.) Baker; //Musa × sapientum// var. //americana// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //angao// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //baca// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //binutig// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //canara// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //canaya// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //champa// (Baker) Baker; //Musa × sapientum// var. //cinerea// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //compressa// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //cubensis// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //dacca// (Horan.) Baker; //Musa × sapientum// var. //daryao// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //dinalaga// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //dool// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //dubia// (King) A.M.Cowan & Cowan; //Musa × sapientum// var. //eda// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //fieleto// De Briey ex De Wild.; //Musa × sapientum// var. //flabellata// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //galatayan// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //garangao// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //glaberrima// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //glauca// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //grandis// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //humilis// Merr.; //Musa × sapientum// var. //inarnibal// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //kinamay// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //lacatan// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //longa// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //martabarica// Baker; //Musa × sapientum// var. //mensaria// Baker; //Musa × sapientum// var. //odorata// (Lour.) Baker; //Musa × sapientum// var. //oleracea// Baker; //Musa × sapientum// var. //padilat// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //pamotion// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //paradisiaca// (L.) Baker; //Musa × sapientum// var. //pelipia// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //principe// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //putian// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //raines// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //regia// (G.Forst.) Baker; //Musa × sapientum// var. //rubra// Firminger ex Baker; //Musa × sapientum// var. //sanguinea// Welw. ex Baker; //Musa × sapientum// var. //sarocsoc// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //satama// De Briey ex De Wild.; //Musa × sapientum// var. //sision// Quisumb.; //Musa × sapientum// var. //suaveolens// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //ternatensis// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //tombak// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //tudlong// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //tuldoc// N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //violacea// (Blanco) N.G.Teodoro; //Musa × sapientum// var. //violacea// Baker; //Musa × sapientum// var. //vittata// (G.W.Ackermann ex Rodigas) Hook.f.; //Musa × trichocarpa// Nakai; //Musa × vittata// G.W.Ackermann ex Rodigas; //Musa balbisiana// var. //vittata// (G.W.Ackermann ex Rodigas) M.R.Almeida.
8
9 //Flora.// Planta herbácea (falso árbol) de tallo blando, formado por las vainas de las hojas, y aspecto de palma, muy reconocible, de 3 a 4 m. Copa con hojas, grandes, y flores masculinas y femeninas; de las últimas crece una infrutescencia en racimo de bayas estériles. Su fruto, del mismo nombre, es sumamente apreciado como alimento, y por su fácil transportación. Crece en regiones tropicales y subtropicales de todo el mundo. Habita cultivo. Una de las plantas más apreciadas en las huertas veracruzanas. Planta medicinal en Veracruz estado, de uso común, muy extendido: retención de la orina. En la zona de Papantla se usa como refrescante para la mordedura de víbora. Humboldt afirma que proviene del Perú.
10
11 **Zona**: [[Alto Lucero>>doc:Alto Lucero]], Catemaco, Coatepec, [[Coetzala>>doc:Coetzala]], Hidalgotitlán, [[Papantla>>doc:Papantla de Olarte]], Soteapan y, en general, zona Centro (de Papantla a Córdoba).
12
13 **Nota**: Entre los tipos de plátano más comunes en Veracruz estado se encuentran: amarillo, castilla, enano (Musa cavendishii), roatán, ruatán verde (Lazos y Paré, 2000:82), dominico, bolsa, macho, manzano (Musa rosace J.) y [[plátano morado>>doc:plátano morado (flora)]].
14
15 **Homonimia**: ver: [[Gorditas de plátano de castilla>>doc:plátano de Castilla, Gorditas de]] ver: [[Dulce de plátano verde>>doc:plátano verde, Dulce de]]. ver: [[tortillas de plátano verde>>doc:plátano verde, Tortillas de]].
16
17 **Fuentes**:
18 -CONABIO. //Enciclovida//.
19 https:enciclovida.mx/?fbclid=IwAR3AAl9nnJCyH7DxS34gsCZXTAYSMIqKmEJ8cGz6WDVapAjF2VWTJAWGWj8
20 -//Catalogue of Life//.
21 https:www.catalogueoflife.org/?fbclid=IwAR2rPjMoKLQ1dZhBdXLPDOjxMf_oDlStGoyTKMKHswGHPc74l1DzhMkoHzU
22
23 **Imagen**: R. Peredo (DEV).
24
25 ver: [[Veracruz (estado)>>doc:enciclopedia.Veracruz (estado)]].
26 Diccionario Enciclopédico Veracruzano / R. Peredo / IIESES / UV